De achternaam van jouw kind vanaf 2024: wat verandert er?
12 april 2024Wils(on)bekwaamheid bij (levens)testamenten
Wilsbekwaamheid is belangrijk voor het laten opmaken van een (levens)testament door de notaris. Indien iemand niet wilsbekwaam is, kan de ondertekening van een (levens)testament geen doorgang vinden. De notaris moet daarom beoordelen of een cliënt voldoende wilsbekwaam is. Maar wat is wilsbekwaamheid? En wanneer is iemand wilsonbekwaam?
Wat is wilsbekwaamheid?
W
ilsbekwaamheid houdt in dat een persoon 'in staat is om
de wil te bepalen die aan zijn verklaring ten grondslag ligt'. Op het moment dat de wil (wat wenst de persoon in kwestie te regelen/bepalen?) en de verklaring (wat vertelt de persoon aan de notaris?) overeenkomen, is er sprake van wilsovereenstemming. Bij sommige mensen ontbreekt de wilsovereenstemming, omdat zij (tijdelijk of blijvend) hun wil niet goed meer kunnen bepalen.
Wanneer is iemand wils(on)bekwaam?
Z
o lang iemand zelfstandig beslissingen kan nemen en de gevolgen van de gemaakte beslissingen kan overzien, is iemand wilsbekwaam. Het begrip 'wilsbekwaam' is echter niet zwart-wit, maar moet per persoon en afhankelijk van de situatie beoordeeld worden. Zo is het denkbaar dat iemand niet meer in staat is om (de gevolgen van) zeer ingewikkelde juridische en/of fiscale
bepalingen te begrijpen, maar dat deze persoon nog wel een relatief eenvoudig testament kan maken. Een notaris controleert in alle gevallen de wilsbekwaamheid van iemand die een akte tekent, ook als er vooraf geen reden is om aan te nemen dat die persoon daartoe niet meer in staat is.
Een hoge leeftijd en/of een verblijf in een zorgstelling zijn voorbeelden van aanwijzingen ('indicatoren') die aanleiding geven om nog beter op de wilsbekwaamheid van een cliënt te letten. Daarnaast zijn er ook nog andere indicatoren, bijvoorbeeld ziektes die het verstandelijk vermogen van een cliënt kunnen beïnvloeden, recente ingrijpende (of zelfs traumatische) gebeurtenissen, grote wijzigingen in wat de persoon wenst te regelen ten opzichte van eerdere akten, en 'haastige spoed' (zonder dat daarvoor een logische verklaring is).
Dat er nog beter op de wilsbekwaamheid wordt gelet, zegt uiteraard nog helemaal niets over de daadwerkelijke wils(on)bekwaamheid. Daarvoor wordt onder andere gelet op de volgende indicatoren:
- het (regelmatig) vergissen in namen of (de volgorde van) gebeurtenissen;
- het niet duidelijk, vaag of inconsistent beantwoorden van vragen of het ontwijken van antwoorden op vragen;
- extreme emoties en denkbeelden;
- moeite met het vergelijken van verschillende voorgehouden alternatieven.
De zojuist genoemde indicatoren omvatten slechts een greep uit de factoren die bij de beoordeling van de wilsbekwaamheid meespelen (waarbij dus ook weer rekening wordt gehouden met wat de persoon wil bepalen, en hoe complex dat is), maar geven daarvan wel een aardig beeld.
Waarom is wilsbekwaamheid van belang?
H
et maken van een testament of een levenstestament is een 'rechtshandeling'. Voor het verrichten van een rechtshandeling is het wettelijk vereist dat iemands wil (het effect/gevolg dat de persoon voor ogen heeft)
overeenkomt met wat hij verklaart; wilsovereenstemming.
Als er sprake is van een tijdelijke of blijvende geestelijke stoornis op het moment van de rechtshandeling, en aangetoond kan worden (bijvoorbeeld door een medische verklaring) dat de verklaring is gedaan onder invloed van die geestelijke stoornis, dan moet ervan worden uitgegaan dat de wilsovereenstemming ontbreekt.
Soms kan niet worden bewezen dat de geestelijke stoornis van invloed is geweest op wat de persoon verklaart. In dat geval kan degene die zich beroept op het ontbreken van de wilsovereenstemming (zoals een onterfd kind, of een kind dat geen volmacht krijgt terwijl de andere kinderen die wel krijgen), aantonen dat de rechtshandeling voor hem/haar nadelig is, waarbij dat nadeel wel al kenbaar is op het moment van de rechtshandeling. Als de benadeelde hierin slaagt, ontstaat formeel het vermoeden dat de rechtshandeling verricht is onder invloed van de geestelijke stoornis. Als de andere betrokkenen er vervolgens niet in slagen (met tegenbewijs) om aan te tonen dat de persoon wél wilsbekwaam was, kan worden aangenomen dat er geen sprake was van wilsovereenstemming (en dat de rechtshandeling dus niet tot stand is gekomen). Het constateren en (achteraf) kunnen bewijzen dat iemand wilsbekwaam was ten tijde van een bepaalde rechtshandeling, is dus van het grootste belang voor de geldigheid van die rechtshandeling (en het voorkomen van discussie over die geldigheid).
Heb je naar aanleiding van het vorenstaande nog vragen of wil je meer informatie over dit onderwerp? Neem dan gerust contact met ons op.
AUTEUR
Afdeling Personen- en Familierecht
Heb je vragen over deze blog of wil je een afspraak over dit onderwerp maken? Dan kun je bellen op 013 5 49 49 75 of mailen naar pfr-entrada@dktnotarissen.nl
IK WIL GRAAG EEN AFSPRAAK
Wil je uitgebreider uitleg krijgen over dit onderwerp? Maak dan een afspraak, dan weet je binnen een paar dagen waar je aan toe bent.
