
Aankoop natuurgrond
22 augustus 2025Twee vrouwen, een kinderwens en de donor
“Bij het juridisch vormgeven van een kinderwens is het belangrijk dat de wensouders en de donor met elkaar bespreken wat hun verwachtingen zijn.
Hoe ziet de rol van de donor in het gezin eruit en hoe worden de afstammingsgegevens van het kind gewaarborgd?
Hierbij speelt als rode draad de vraag wat in het belang is van het kind, wat het beste past bij de wensouders en bij de donor en waarom jullie met elkaar “in zee” willen gaan. Het is aan te raden om juridisch advies in te winnen en afspraken vast te laten leggen in een notariële donorovereenkomst.”
Algemeen
H
oe worden twee vrouwen allebei ouders?
De vrouw uit wie een kind is geboren is automatisch juridisch moeder met gezag. De wet biedt een aantal mogelijkheden aan de meemoeder om juridisch ouder met gezag te worden namelijk:
1. meemoederschap “van rechtswege”;
2. meemoederschap door erkenning; en
3. meemoederschap door partneradoptie.
Juridisch ouderschap zorgt er voor dat er een afstammingsband ontstaat. Dit heeft juridische gevolgen voor bijvoorbeeld erfrecht, naamrecht, nationaliteit en alimentatie.
Ouderlijk gezag bestaat gedurende de minderjarigheid van het kind. Het gezag geeft rechten en plichten aan de ouder om het kind te verzorgen en op te voeden, om het vermogen te beheren en om het kind het kind te vertegenwoordigen. Hieronder valt bijvoorbeeld het bieden van huisvesting, het maken van keuzes op het gebied van onderwijs en medische behandelingen en met wie het kind mee mag naar het buitenland.
1. Meemoederschap “van rechtswege”
D
e voorwaarden om “van rechtswege” meemoeder te worden zijn:
a. de donor is een zogenaamde ”aanvankelijk anonieme donor” ; én
b. de ouders zijn met elkaar gehuwd of zijn met elkaar een geregistreerd partnerschap aangegaan; én
c. bij de aangifte van de geboorte van het kind wordt de zogenaamde “ouderschapsverklaring” overlegd aan de ambtenaar van de burgerlijke stand.
De aanvankelijk anonieme donor
Vanaf 1 juni 2004 is in Nederland de volledige anonimiteit van donoren opgeheven vanwege het recht van het kind op voorlichting over zijn (biologische) afstamming.
De wensouders kunnen kiezen voor zogenaamde aanvankelijk anonieme donor via een vruchtbaarheidskliniek. De gegevens van deze donor worden opgenomen in het register van het College donorgegevens kunstmatige bevruchting.
Een kind mag vanaf 12 jaar de fysieke kenmerken, opleiding en beroep, alsmede gegevens omtrent de sociale achtergrond en een aantal persoonlijke kenmerken van de donor opvragen.
Vanaf 16 jaar heeft hij het recht om de identificerende gegevens van de donor te weten.
Ouderschapsverklaring
Dit is een document waarin is opgenomen dat de zwangerschap door middel van kunstmatige bevruchting tot stand is gekomen en dat hierbij gebruik is gemaakt van een donor die onbekend was toen de bevruchting plaatsvond.
Tijdens de zwangerschap kan de ouderschapsverklaring worden aangevraagd via de website.
Bij de aangifte van de geboorte van het kind wordt deze verklaring overlegd aan de ambtenaar van de burgerlijke stand. Hierdoor wordt de meemoeder “van rechtswege” juridisch ouder.
Zij kan echter ook kiezen voor erkenning of partneradoptie. Dit laatste is van belang in geval er sprake is van internationale aspecten. Zie hiervoor verder.
2. Meemoederschap door erkenning óf partneradoptie
S
amenwonen en aanvankelijk anonieme donor
Indien de wensouders met elkaar samenwonen (met of zonder samenlevingscontract) zonder huwelijk of geregistreerd partnerschap en er sprake is van een “aanvankelijk anonieme donor” is het voor de vrouwelijke partner van de geboortemoeder niet mogelijk om “van rechtswege” meemoeder te worden.
Zij heeft twee andere mogelijkheden om meemoeder te worden namelijk door middel van erkenning óf partneradoptie.
De bekende donor
Als er sprake is van een zogenaamde “bekende donor” kan de partner van de biologische moeder ook een keuze maken voor erkenning óf partneradoptie.
De bekende donor is een donor die niet aanvankelijk anoniem is. Dit is bijvoorbeeld een persoon uit de kennissenkring van de wensouders.
Er kunnen verschillende redenen zijn om te kiezen voor een bekende donor, namelijk:
1. ouders weten van wie hun kind ook afstamt;
2. het kind en de ouders kunnen de donor benaderen als er bepaalde vragen zijn;
3. het kind kan kennismaken met de donor en zich een beeld vormen van wie hij afstamt.
Een variant van de bekende donor is de zogenaamde “donor plus.” In deze variant is het de intentie van de wensouders en de donor dat het kind een band met
de donor kan opbouwen.
3. Erkenning of partneradoptie
E
rkenning
De meemoeder kan het kind erkennen. Erkenning kan tijdens de zwangerschap bij elke gemeente in Nederland en bij de aangifte van de geboorte in de gemeente waar het kind is geboren.
De meemoeder heeft voor erkenning toestemming nodig van de geboortemoeder. Het is aan te raden om de erkenning tijdens de zwangerschap te doen in verband met de toestemming van de geboortemoeder.
Verder stel dat de geboortemoeder komt te overlijden tijdens de bevalling dan is de meemoeder door de erkenning juridisch ouder met gezag.
Een voordeel van erkenning is dat eenvoudig is en zonder kosten voor de adoptie.
Partneradoptie
De wensouders kunnen ook kiezen voor partneradoptie. Hiervoor wordt gekozen als er internationale aspecten zijn.
Een reden om te kiezen voor partneradoptie is dat in het buitenland het moederschap van de meemoeder eerder als geldig wordt aangemerkt. Dit speelt bijvoorbeeld als de moeders in het buitenland (gaan) wonen.
Een andere reden voor partneradoptie is dat het kind een erkenning later eenvoudig ongedaan maken, namelijk op de grond dat de moeder niet de biologische moeder is van het kind, waardoor de meemoeder geen ouder meer is. Herroeping van een adoptie kan echter alleen op speciale gronden.
Adoptie vindt plaats via een advocaat.
Het is aan te raden om het verzoek tot adoptie tijdens de zwangerschap te doen. Als de adoptie voor de geboorte is verzocht wordt hieraan namelijk terugwerkende kracht aan toegekend tot aan het moment van de geboorte. Dit is niet het geval als de adoptie later wordt verzocht.
Let op, is er eenmaal gekozen voor erkenning, dan is de keuze voor partneradoptie in principe afgesloten.
4. Achternaam
D
e Wet kent in beginsel een eenheid van naam binnen een gezin.
Dit houdt in dat alle kinderen binnen een gezin dezelfde achternaam dragen. Als wordt gekozen voor de achternaam van de ene moeder bij het eerste kind verkrijgt het tweede kind in principe ook haar achternaam.
Bij het meemoederschap “van rechtswege” verkrijgt het kind de achternaam van de meemoeder tenzij er een naamskeuze wordt gemaakt voor de achternaam de geboortemoeder.
Indien het meemoederschap ontstaat door erkenning dient bij de erkenning de keuze voor de achternaam van het kind te worden uitgebracht. Zonder keuze voor de achternaam verkrijgt het kind de achternaam van de geboortemoeder.
Bij partneradoptie wordt de naamskeuze in de adoptieprocedure gedaan.
5. Juridische positie van de bekende donor
B
egrip verwekker
In de wet wordt onderscheid gemaakt tussen de term “verwekker van het kind” en “biologische vader van het kind”. Verwekker van het kind houdt in dat de man samen met de moeder het kind op natuurlijke wijze heeft doen ontstaan. De biologische vader van het kind is ook de donor.
Gerechtelijke vaststelling vaderschap
Indien de man verwekker is van het kind kan zijn ouderschap gerechtelijk worden vastgesteld op verzoek van de moeder of op verzoek van het kind. Hierdoor zou hij financieel onderhoudsplichtig kunnen worden.
Het is dus belangrijk om vast te leggen dat de bevruchting niet op natuurlijke wijze zal plaatsvinden.
Het voordeel om dit vast te leggen in een notariële donorovereenkomst is dat het een dwingend bewijs oplevert (anders dan een bij een onderhandse overeenkomst) dat de man geen verwekker is.
Vervangende toestemming erkenning aan de donor
In de wet is aan de biologische vader (lees ook “de donor”), die in een nauwe persoonlijke betrekking tot het kind staat, het recht toegekend om aan de rechter vervangende toestemming te vragen tot erkenning van het kind.
Wanneer van een "nauwe persoonlijke betrekking" sprake is, is niet vast gedefinieerd, maar moet worden afgeleid uit de rechtspraak.
Op grond van artikel 8 EVRM (Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden) heeft de biologische vader die 'family life' heeft met zijn kind, ongeacht de wijze waarop de zwangerschap is ontstaan, recht op bescherming van dit 'family life'.
Het hebben van een biologische band is daartoe niet voldoende, er zijn bijkomende omstandigheden nodig om tot het aannemen van family life te kunnen komen.
Recht op omgang
Op grond van de wet heeft een kind recht op omgang met zijn ouders en met degene die in een nauwe persoonlijke betrekking met hem staat.
Indien in een donorovereenkomst is afgesproken dat er geen omgangsregeling voor de donor ontstaat maar in de praktijk er een nauwe persoonlijke betrekking ontstaat tussen het kind en de donor is het, afhankelijk van de omstandigheden, mogelijk dat de donor een omgangsregeling laat vaststellen door de rechter.
6. Notariële donorovereenkomst
H
et is aan te raden om afspraken tussen de wensouders en de donor vast te leggen in een notariële akte.
Een notariële akte geeft meer zekerheid dan een onderhandse akte. Van een notariële akte staat vast dat partijen zijn geadviseerd, dat het document echt is, een vaste datum heeft, gelezen en begrepen is, en dat het door partijen is ondertekend.
In een procedure bij de rechter hebben de afspraken tussen partijen een sterke bewijskracht als deze zijn vastgelegd in een notariële akte. Voor de rechter is hierdoor kenbaar wat de intenties zijn geweest van de wensmoeders en de donor bij het aangaan van de donorovereenkomst en de rechter weegt het mee bij het
maken van een beslissing.
Wanneer de donorovereenkomst opstellen en ondertekenen?
Bij voorkeur dient de donorovereenkomst getekend te worden voordat de bevruchting plaatsvindt.
Voor het opstellen van de donorovereenkomst hebben de wensouders en de donor de tijd om gesprekken met elkaar te voeren, afwegingen te maken en advies in te winnen. Vervolgens worden er duidelijke afspraken gemaakt en vastgelegd waardoor de kans kleiner wordt dat er later problemen ontstaan.

AUTEUR
Akycha Tegelaar
Akycha Tegelaar is kandidaat-notaris op onze vestiging in Tilburg-EnTrada. Zij heeft zich sinds 2014 gespecialiseerd in het geven van advies over het juridisch vormgeven van een roze gezin. De afspraken worden door haar vastgelegd in een donorovereenkomst, co-ouderschapsovereenkomst of intentioneel meerouderschapsovereenkomst. Heb je vragen over haar blog of wil je een afspraak maken over dit onderwerp? Dan kun je bellen op +31 13 549 49 56 of mailen naar pfr-entrada@dktnotarissen.nl
IK WIL GRAAG EEN OFFERTE
Wil je graag een indicatie van de kosten? Hieronder kun je een prijsindicatie opvragen. We brengen je zo spoedig mogelijk op de hoogte.
IK WIL GRAAG EEN AFSPRAAK
Wil je uitgebreider uitleg krijgen over dit onderwerp? Maak dan een afspraak, dan weet je binnen een paar dagen waar je aan toe bent.