WWFT (Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme)
28 juni 2024
Woning in nalatenschap
15 augustus 2024De afwikkeling van een nalatenschap waar een minderjarige erfgenaam bij betrokken is.
Als een minderjarige erfgenaam gerechtigd is tot een nalatenschap zijn op grond van de wet verschillende regels van toepassing die de minderjarige beschermen. Het zuiver aanvaarden van de nalatenschap is niet mogelijk. Voor verwerping zal de rechter in principe alleen machtiging geven als de nalatenschap negatief is. Dit brengt met zich mee dat een positieve nalatenschap alleen beneficiair aanvaard kan worden. Bij een beneficiaire aanvaarding is een erfgenaam niet met zijn eigen vermogen aansprakelijk voor de schulden van de overledene.
Beneficiaire aanvaarding
E en minderjarige erfgenaam kan niet zelf tot beneficiaire aanvaarding overgaan. Dit zal door zijn wettelijke vertegenwoordiger moeten gebeuren; dit is de ouder of voogd van het kind. De wettelijke vertegenwoordiger is verplicht om binnen drie maanden vanaf het moment dat de nalatenschap de minderjarige toekomt (dit is in principe de overlijdensdatum), de verklaring van beneficiaire aanvaarding of verwerping af te leggen (artikel 4:193 lid 1 BW). Als deze termijn is verlopen, geldt de nalatenschap als beneficiair aanvaard.
De griffiekosten van beneficiaire aanvaarding bedragen € 155,00 (2024). Deze kosten worden niet verschuldigd als door tijdsverloop de nalatenschap geldt als beneficiair aanvaard.
Als ouders samen het ouderlijk gezag hebben over hun kind, vertegenwoordigen zij het kind samen. Maar een ouder kan ook alleen de minderjarige vertegenwoordigen, mits van bezwaren van de andere ouder niet is gebleken.
Uit de praktijk
Daan is overleden. Daan was gescheiden en heeft geen testament gemaakt. Daan zijn
enige erfgenaam is zijn minderjarige zoon Karel.
Tooske is de ex van Daan en de moeder van Karel. Het vermogen van Tooske is onder bewind gesteld omdat zij vanwege haar geestelijke toestand duurzaam niet in staat is haar vermogensrechtelijke belangen behoorlijk waar te nemen. Bewindvoerder is Nico. Wie vertegenwoordigt Karel inzake de aanvaarding van de nalatenschap van Daan?
Nico kan Karel niet vertegenwoordigen. Moeder Tooske is degene die namens Karel de nalatenschap beneficiair aanvaardt. Alleen haar vermogen staat immers onder bewind; zij heeft nog steeds het ouderlijk gezag over haar zoon.
Als aan de verkrijging door de minderjarige erfgenaam een voorwaarde of een last is verbonden, dan heeft de wettelijke vertegenwoordiger van de minderjarige (op grond van artikel 1:345 Burgerlijk Wetboek) de machtiging van de kantonrechter nodig om de nalatenschap beneficiair te aanvaarden. De kantonrechter van het arrondissement waar de minderjarige zijn woonplaats heeft, is bevoegd deze machtiging te verlenen.
Boedelbeschrijving
B ij het afwikkelen van iedere nalatenschap dient een boedelbeschrijving te worden opgesteld. Afhankelijk van de omstandigheden van het geval, mag dit een onderhandse of een notariële boedelbeschrijving zijn. Als er een minderjarige erfgenaam is, geldt als hoofdregel dat een notariële boedelbeschrijving vereist is.
In de situatie dat de minderjarige direct erft (zonder dat er een langstlevende-regeling van toepassing is) dient in principe een notariële boedelbeschrijving opgesteld te worden (artikel 671 Rechtsvordering). Met machtiging van de kantonrechter kan evenwel met een onderhandse boedelbeschrijving worden volstaan.
Als een minderjarige erfgenaam betrokken is bij de wettelijke verdeling (de langstlevende echtgenoot krijgt alle goederen van de nalatenschap onder de verplichting de schulden voor rekening te nemen terwijl kinderen alleen een vordering krijgen) dan moet de wettelijke vertegenwoordiger van de minderjarige binnen een jaar na het overlijden bij de rechtbank een ondertekende boedelbeschrijving indienen. Op grond van de wet (artikel 4:16 lid 2 Burgerlijk Wetboek) is geen notariële boedelbeschrijving vereist maar de kantonrechter kan een notariële boedelbeschrijving verlangen.
Als de boedelbeschrijving door de executeur wordt opgesteld vanwege de uit artikel 4:146 lid 2 Burgerlijk Wetboek voortvloeiende verplichting wordt ervan uit gegaan dat de executeur daarbij de enige partij is. De notariële vorm is in dat geval niet noodzakelijk. Als de boedelbeschrijving wordt opgesteld door de voogd (op grond van artikel 1:338 Burgerlijk Wetboek) dan is snelheid geboden. Binnen acht weken na aanvang van de voogdij dient namelijk een schriftelijke opgave van de banksaldi en effecten plaats te vinden en binnen acht maanden moet een ondertekende boedelbeschrijving worden aangeleverd bij de griffie van de rechtbank. Het vereiste van een notariële boedelbeschrijving wordt niet gesteld.
Ook als sprake van een vruchtgebruik of van een tweetrapsregeling schrijft de wet een boedelbeschrijving voor (artikel 3:205 en 4:138 Burgerlijk Wetboek). Als hierbij een minderjarige is betrokken, moet de boedelbeschrijving in notariële vorm plaatsvinden (artikel 671 Rechtsvordering).
Handelen namens de minderjarige erfgenaam
A ls een minderjarige erfgenaam betrokken is bij de wettelijke verdeling met de langstlevende dient voor het vaststellen van de omvang van de vordering van de minderjarige toestemming van de kantonrechter verkregen te worden.
De wettelijke verdeling of ouderlijke boedelverdeling is geen verdeling waaraan een minderjarige erfgenaam meewerkt. Er is dan ook geen sprake van machtiging/toestemming van de rechter.
Uit de praktijk
Dirk is overleden. Hij heeft geen testament gemaakt en laat achter zijn echtgenote Karin en minderjarige zoon Taco, geboren uit hun huwelijk. Taco erft op grond van de wettelijke verdeling een niet opeisbare vordering op zijn moeder. Wat zijn de verplichtingen van Karin?
Als wettelijke vertegenwoordiger van Taco is Karin bij goede uitoefening van haar taak gehouden om de vordering van Taco met machtiging van de kantonrechter liefst in een notariële akte vast te stellen. Maar Karin moet in ieder geval een onderhandse boedelbeschrijving maken en deze indienen bij de griffie van de rechtbank.
Gaat het evenwel om een verdeling waarbij de minderjarige erfgenaam als deelgenoot betrokken is dan is machtiging wel vereist (artikel 261 Rechtsvordering). Deze machtiging kan worden gevraagd door een brief/verzoekschrift bij de kantonrechter die op grond van de woonplaats van de minderjarige erfgenaam bevoegd is.
Indien een minderjarige gedurende de voogdij door schenking, erfopvolging of making vermogen verkrijgt (artikel 1:342 lid 1 Burgerlijk Wetboek) dan moet een voogd hiervan telkens melding maken bij de kantonrechter. Dit geldt niet voor de ouder die bewind voert over het vermogen van zijn minderjarige kind. Maar is aan de erfstelling een last of voorwaarde verbonden dan heeft de wettelijke vertegenwoordiger machtiging nodig van de kantonrechter voor de beneficiaire aanvaarding hiervan.
Uit de praktijk
Daphne is overleden met achterlating van haar enige dochter Kiki. Daphne heeft in haar testament een testamentair bewind ingesteld. Zij heeft haar broer Teun tot
bewindvoerder benoemd. De vader van Kiki, Norbert, is enkele jaren geleden gescheiden van Daphne. Hij heeft het ouderlijk gezag. Wie moet de nalatenschap
beneficiair aanvaarden en is dit mogelijk zonder machtiging van de kantonrechter?
Alleen Norbert kan de nalatenschap namens Kiki beneficiair aanvaarden. Strikt genomen is er geen last of voorwaarde verbonden aan de erfenis, daarom vond de
rechtbank Oost Nederland machtiging niet nodig (ECLI:NL:RBON:2013:BZ1984). Als er geen aanwijzingen zijn dat het bewind belastend is voor de minderjarige lijkt machtiging niet nodig.
Rekening en verantwoording over vermogen minderjarige
O mdat iemand anders het vermogen van de minderjarige beheert, zal op bepaalde momenten rekening en verantwoording afgelegd moeten worden. Voor de voogd geldt dat deze bij het bereiken door het kind van de meerderjarigheid rekening en verantwoording moet afleggen over de gehele duur van de voogdij (artikel 1:372 Burgerlijk Wetboek).
Deze regel geldt niet voor het bewind over het vermogen van de minderjarige door de ouder maar een ouder is wel aansprakelijk voor slecht bewind (artikel 1:253j Burgerlijk Wetboek).
Uit de praktijk
Dolores is 42 jaar. Toen ze 12 jaar oud was overleed haar moeder. Haar moeder en vader waren destijds gescheiden en Dolores was daarom als enige dochter van haar moeder de enige erfgenaam in de nalatenschap. Ze heeft de erfenis van haar moeder echter nooit gekregen en vraagt haar vader om duidelijkheid. Vader geeft niet thuis en zegt dat Dolores nooit iets tekort gekomen is, dat zij niets meer te vorderen heeft en als dat wel het geval mocht zijn, haar vordering inmiddels is verjaard.
In de zaak die op 20 juni 2014 door de Hoge Raad is beoordeeld (ECLI:NL:2014:1492) was een soortgelijke situatie aan de orde: moeder overleed terwijl zij al gescheiden was van vader. Vader maakt de erfenis (en verzekeringsuitkeringen) op. Pas jaren later vraagt dochter om het vermogen. Vader wil geen openheid van zaken geven. Het Hof 's-Hertogenbosch meent dat in deze zaak er aanleiding is om op grond van redelijkheid en billijkheid de verjaringstermijn buiten beschouwing te laten. Vader heeft vermogen verborgen gehouden. Omdat hij destijds voogd was (gezagsrecht van voor 2 november 1995) had hij ook rekening en verantwoording moeten afleggen voor de kantonrechter maar dat is niet gebeurd. Op grond van artikel 1:377 BW is de verjaringstermijn voor een voogd vijf jaar na het bereiken van de meerderjarige leeftijd.
In de huidige tijd zijn ouders verplicht tot rekening en verantwoording af te leggen als een kind daarom vraagt maar in de praktijk gebeurt dit vaak niet. Op grond van artikel 3:321 lid 1, b Burgerlijk Wetboek bestaat een grond tot verlenging van de verjaring o.a. tussen een ouder en een minderjarig kind. Het is verdedigbaar dat een vordering niet verjaart zolang geen rekening en verantwoording is afgelegd.
Conclusie
H et afwikkelen van een nalatenschap is vaak al best ingewikkeld maar een nalatenschap waarbij een minderjarige erfgenaam betrokken is, is mogelijk nog lastiger. Neem voor meer informatie contact op met Mariëtte Busser via M.Busser@dktnotarissen.nl
AUTEUR
Mariëtte Busser
Mariëtte is kandidaat-notaris en werkt op onze vestiging in Tilburg EnTrada. Heb je vragen over haar blog of wil je een afspraak over dit onderwerp maken? Dan kun je bellen op 013 5 49 49 69 of mailen naar m.busser@dktnotarissen.nl
IK WIL GRAAG EEN AFSPRAAK
Wil je uitgebreider uitleg krijgen over dit onderwerp? Maak dan een afspraak, dan weet je binnen een paar dagen waar je aan toe bent.
