TARIEFSCHIJVEN EN VRIJSTELLINGEN VOOR DE ERF- EN SCHENKBELASTING 2024
22 december 2023Franse erfbelasting en Franse aangifte erfbelasting
2 februari 2024Verwerping van een nalatenschap namens een minderjarige erfgenaam, woonachtig in het buitenland, vanuit internationaal perspectief: een wirwar aan regels
Als een minderjarige erfgenaam gerechtigd is tot een nalatenschap zijn op grond van de Nederlandse wet verschillende regels van toepassing die de minderjarige beschermen. Bijvoorbeeld: namens een minderjarige erfgenaam kan de nalatenschap niet zuiver worden aanvaard en verwerping van de nalatenschap kan alleen met machtiging van de kantonrechter plaatsvinden (artikel 4:193 lid 1 Burgerlijk Wetboek). Hierbij geldt dat een verzoek tot verwerping in beginsel alleen wordt toegewezen als er sprake is van een negatieve nalatenschap. Bij een internationale nalatenschap waar een minderjarige erfgenaam bij betrokken is, doet zich de vraag voor welke rechter bevoegd is om machtiging te verlenen.
Europese Erfrechtverordening?
O p EU nalatenschappen die op of na 17 augustus 2015 zijn opengevallen is de Europese Erfrechtverordening (hierna: Erfvo) van toepassing. Op grond van deze verordening is in beginsel het recht van toepassing van de staat waar de erflater op het moment van zijn overlijden zijn gewone verblijfplaats had (artikel 21 lid 1 ErfVo). Maar het is de vraag of het verkrijgen van rechterlijke machtiging voor verwerping van een nalatenschap namens een minderjarige erfgenaam een kwestie van erfrecht of van ouderlijke verantwoordelijkheid/kinderbescherming is. Het Europese Hof van Justitie heeft op 19 april 2018 geoordeeld dat het laatste het geval is. Dit brengt met zich mee dat zowel voor de bepaling van het toepasselijke recht als voor de bepaling van de internationale bevoegdheid van de rechter, de internationaal-privaatrechtelijke verwijzingsregels voor ouderlijke verantwoordelijkheid/kinderbescherming van toepassing zijn.
Internationaal-privaatrechtelijke verwijzingsregels voor ouderlijke verantwoordelijkheid/kinderbescherming
V anaf 1 augustus 2022 gaat het dan om Verordening (EU) nr. 2019/1111 van de Raad van 25 juni 2019 betreffende de bevoegdheid, de erkenning en tenuitvoerlegging van beslissingen in huwelijkszaken en inzake de ouderlijke verantwoordelijkheid, en betreffende de internationale kinderontvoering, kort gezegd: “ Brussel II-ter”.
Stel: een Nederlandse vrouw is in Nederland overleden en laat alleen vermogen in Nederland achter. Haar enige zoon, zelf vader van twee minderjarige kinderen, woont in Italië en verwerpt haar nalatenschap en wil ook namens zijn kinderen de nalatenschap verwerpen. Welke rechter is bevoegd om machtiging voor de verwerping te geven?
Uit artikel 7 van Brussel II-ter vloeit de volgende hoofdregel voort: de bevoegde rechter is die waar de minderjarige op het moment van indiening van het verzoek, zijn gewone verblijfplaats heeft.
Op grond van de hoofdregel is in beginsel de Italiaanse rechter bevoegd machtiging voor de verwerping te geven.
Forumkeuze
M
aar onder voorwaarden kan een forumkeuze worden gemaakt (artikel 10 Brussel IIter). Forumkeuze wil zeggen dat ouders zelf kunnen bepalen welke rechter bevoegd is. Een vereiste voor forumkeuze is dat het kind een nauwe band heeft met de betreffende EU-staat, deze band blijkt bijvoorbeeld uit
1. de ouders of voogd van het kind hebben hun gewone verblijfplaats in die staat;
2 het kind had voordien zijn gewone verblijfplaats in die staat
3. het kind heeft de nationaliteit van die lidstaat.
Ook op andere gronden kan sprake zijn van een nauwe band als bedoeld in artikel 10. De rechter zal de bevoegdheid alleen aanvaarden indien de uitoefening daarvan door het belang van het kind gerechtvaardigd wordt.
Stel de in Italië hun gewone verblijfplaats hebbende minderjarige kinderen hebben de Nederlandse nationaliteit, dan kunnen de ouders in het verzoekschrift een forumkeuze voor de Nederlandse rechter uitbrengen.
Toegift: artikel 16 lid 3 Brussel IIter
B russel II-ter heeft in artikel 16 lid 3 nog een speciale regeling voor het geval sprake is van een erfenisprocedure: als een rechter op grond van Brussel II-ter niet bevoegd is om machtiging voor verwerping te geven maar wèl bevoegd is in de erfenisprocedure dan mag deze rechter als incidentele vordering toch machtiging voor verwerping verlenen.
Voor de bescherming van minderjarigen zijn er nog andere internationale regelingen. Het gaat dan om het Haags Kinderbeschermingsverdrag 1996 (hierna: HKV 1996). Nederland is partij bij dit verdrag, net als alle EU-lidstaten die gebonden zijn aan Brussel IIter. Voor die lidstaten geldt dat Brussel IIter van toepassing is (en niet HKV 1996).
Minderjarigen buiten de EU
M aar heeft een minderjarige zijn gewone verblijfplaats in een verdragsland dat geen lid van de EU is, dan gelden de bepalingen van HKV 1996 wel. Op grond van artikel 5 van dit verdrag is in beginsel de rechter bevoegd van het land waar het kind op het moment van indienen van het verzoek, zijn gewone verblijfplaats heeft.
Stel: een Nederlandse vrouw is in Nederland overleden en laat alleen vermogen in Nederland achter. Haar enige zoon, zelf vader van twee kinderen, woont in Australië en verwerpt haar nalatenschap en wil ook namens zijn in Australië hun gewone verblijfplaats hebbende kinderen de nalatenschap verwerpen. Welke rechter is bevoegd om machtiging voor de verwerping te geven?
Australië is partij bij HKV 1996. Op grond van artikel 5 HKV 1996 is de Australische rechter bevoegd; HKV 1996 voorziet niet in een forumkeuze. In de literatuur wordt ervoor gepleit om de regel van artikel 16 lid 3 Brussel Iiter ruim toe te passen dus mogelijk zou de Nederlandse rechter ook in deze situatie op incidentele vordering machtiging kunnen verlenen voor de verwerping.
Stel: een Nederlandse vrouw is in Nederland overleden en laat alleen vermogen in Nederland achter. Haar enige zoon, zelf vader van twee kinderen, woont in Thailand en verwerpt haar nalatenschap en wil ook namens zijn, in Thailand hun gewone verblijfplaats hebbende kinderen de nalatenschap verwerpen. Welke rechter is bevoegd om machtiging voor de verwerping te geven?
Thailand is noch een EU-lidstaat noch partij bij HKV 1996. Dat betekent dat Brussel IIter op deze casus van toepassing kan zijn. De ouders kunnen een forumkeuze voor Nederlands recht uitbrengen op grond van artikel 10 Brussel II-ter. De Nederlandse rechter kan ten aanzien van de machtiging voor de verwerping gebruik maken van artikel 16 lid 3 Brussel IIter.
Conclusie
H et afwikkelen van een nalatenschap die uitsluitend Nederlandse aanknopingspunten heeft, kan al ingewikkeld zijn maar als er internationale aspecten een rol gaan spelen wordt het mogelijk nog gecompliceerder. Neem voor meer informatie contact op met Mariëtte Busser via M.Busser@dktnotarissen.nl of +31 (0) 13 5 49 49 75
AUTEUR
Mariëtte Busser
Mariëtte is kandidaat-notaris en werkt op onze vestiging in Tilburg-EnTrada. Heb je vragen over haar blog of wil je een afspraak over dit onderwerp maken? Dan kun je bellen op 013 5 49 49 75 of mailen naar m.busser@dktnotarissen.nl
IK WIL GRAAG EEN AFSPRAAK
Wil je uitgebreider uitleg krijgen over dit onderwerp? Maak dan een afspraak, dan weet je binnen een paar dagen waar je aan toe bent.