Verwerping van een nalatenschap namens een minderjarige erfgenaam, woonachtig in het buitenland, vanuit internationaal perspectief: een wirwar aan regels

Europese Erfrechtverordening?

O p EU nalatenschappen die op of na 17 augustus 2015 zijn opengevallen is de Europese Erfrechtverordening (hierna: Erfvo) van toepassing. Op grond van deze verordening is in beginsel het recht van toepassing van de staat waar de erflater op het moment van zijn overlijden zijn gewone verblijfplaats had (artikel 21 lid 1 ErfVo). Maar het is de vraag of het verkrijgen van rechterlijke machtiging voor verwerping van een nalatenschap namens een minderjarige erfgenaam een kwestie van erfrecht of van ouderlijke verantwoordelijkheid/kinderbescherming is. Het Europese Hof van Justitie heeft op 19 april 2018 geoordeeld dat het laatste het geval is. Dit brengt met zich mee dat zowel voor de bepaling van het toepasselijke recht als voor de bepaling van de internationale bevoegdheid van de rechter, de internationaal-privaatrechtelijke verwijzingsregels voor ouderlijke verantwoordelijkheid/kinderbescherming van toepassing zijn.

Internationaal-privaatrechtelijke verwijzingsregels voor ouderlijke verantwoordelijkheid/kinderbescherming

V anaf 1 augustus 2022 gaat het dan om Verordening (EU) nr. 2019/1111 van de Raad van 25 juni 2019 betreffende de bevoegdheid, de erkenning en tenuitvoerlegging van beslissingen in huwelijkszaken en inzake de ouderlijke verantwoordelijkheid, en betreffende de internationale kinderontvoering, kort gezegd: “ Brussel II-ter”. 

Stel: een Nederlandse vrouw is in Nederland overleden en laat alleen vermogen in Nederland achter. Haar enige zoon, zelf vader van twee minderjarige kinderen, woont in Italië en verwerpt haar nalatenschap en wil ook namens zijn kinderen de nalatenschap verwerpen. Welke rechter is bevoegd om machtiging voor de verwerping te geven?

Uit artikel 7 van Brussel II-ter vloeit de volgende hoofdregel voort: de bevoegde rechter is die waar de minderjarige op het moment van indiening van het verzoek, zijn gewone verblijfplaats heeft. 

Op grond van de hoofdregel is in beginsel de Italiaanse rechter bevoegd machtiging voor de verwerping te geven.

Forumkeuze

M aar onder voorwaarden kan een forumkeuze worden gemaakt (artikel 10 Brussel IIter). Forumkeuze wil zeggen dat ouders zelf kunnen bepalen welke rechter bevoegd is. Een vereiste voor forumkeuze is dat het kind een nauwe band heeft met de betreffende EU-staat, deze band blijkt bijvoorbeeld uit
1. de ouders of voogd van het kind hebben hun gewone verblijfplaats in die staat;
2 het kind had voordien zijn gewone verblijfplaats in die staat
3. het kind heeft de nationaliteit van die lidstaat.
Ook op andere gronden kan sprake zijn van een nauwe band als bedoeld in artikel 10. De rechter zal de bevoegdheid alleen aanvaarden indien de uitoefening daarvan door het belang van het kind gerechtvaardigd wordt.

Stel de in Italië hun gewone verblijfplaats hebbende minderjarige kinderen hebben de Nederlandse nationaliteit, dan kunnen de ouders in het verzoekschrift een forumkeuze voor de Nederlandse rechter uitbrengen.